کورتیزول یک هورمون استروئیدی است که غدد فوق کلیوی شما (غددی که در بالای کلیه‌های شما قرار دارند) آن را تولید می‌کنند. کورتیزول بر چندین جنبه از سلامت شما تأثیر می‌گذارد و به تنظیم پاسخ بدن شما به استرس کمک می‌کند. سطح بالا یا پایین کورتیزول می‌تواند بر سلامت شما تأثیر بگذارد.
آیا کورتیزول باعث استرس می شود؟
وقتی صحبت از استرس میشود، ممکن است عمدتاً به کورتیزول فکر کنید. اما این یک هورمون ضروری است که تقریباً بر تمام اندام‌ها و بافت‌های بدن شما تأثیر می‌گذارد. این هورمون نقش‌های مهم دیگری نیز ایفا می‌کند، از جمله:
- تنظیم نحوه استفاده بدن از گلوکز (قند) برای انرژی
- کاهش التهاب
- تنظیم فشار خون
- کمک به کنترل چرخه خواب و بیداری
- بدن شما به طور مداوم سطح کورتیزول شما را کنترل می‌کند تا سطح پایدار را حفظ کند. سطح کورتیزول بالا یا پایین می‌تواند برای سلامتی شما مضر باشد.
آیا کورتیزول یک هورمون استرس است؟
بله، کورتیزول نقش کلیدی در مدیریت پاسخ استرس بدن شما دارد. بدن شما وقتی هر یک از انواع استرس زیر را تجربه می‌کنید، کورتیزول آزاد می‌کند:
- استرس حاد (کوتاه مدت)
- استرس مزمن (بلند مدت)
- استرس آسیب‌زا
اما کورتیزول عملکردهای بسیار دیگری نیز دارد.
کورتیزول چگونه بر بدن من تأثیر می‌گذارد؟
کورتیزول تقریباً بر تمام سیستم‌های اندامی بدن شما تأثیر می‌گذارد. و به تنظیم چندین عملکرد کلیدی کمک می‌کند.
تنظیم پاسخ بدن به استرس
در مواقع استرس، بدن شما با آزاد کردن هورمون‌های لازم مانند آدرنالین، کورتیزول به پاسخ درست کمک کند. این اتفاق برای این می افتد که در حالت آماده‌باش باشید. کورتیزول همچنین باعث آزاد شدن گلوکز (قند) از کبد شما میشود. این امر در مواقع استرس، انرژی سریعی را فراهم می‌کند.
تنظیم متابولیسم و سطح قند خون
متابولیسم فرآیندهای شیمیایی در بدن شما است که به شما امکان زندگی و فعالیت می‌دهد. هزاران فرآیند متابولیک در همه زمان‌ها اتفاق می‌افتد.
کورتیزول با کمک به تنظیم نحوه استفاده بدن از گلوکز (قند) برای انرژی، بر متابولیسم شما تأثیر می‌گذارد. این هورمون این کار را از بسیاری جهات انجام می‌دهد. به عنوان مثال، کورتیزول لوزالمعده شما را برای کاهش انسولین و افزایش گلوکاگون تحریک می‌کند. انسولین گلوکز خون را کاهش می‌دهد. گلوکاگون آن را افزایش می‌دهد.
کورتیزول همچنین بر سایر بافت‌های بدن برای مدیریت مصرف گلوکز، از جمله موارد زیر، تأثیر می‌گذارد:
- بافت چربی (چربی بدن)
- کبد
- عضله
- سرکوب التهاب
در جهش‌های کوتاه، کورتیزول می‌تواند با محدود کردن التهاب، ایمنی شما را تقویت کند. اما اگر سطح کورتیزول شما به طور مداوم بالا باشد، بدن شما می‌تواند به آن عادت کند. این می‌تواند منجر به التهاب و ضعف سیستم ایمنی میشود.
تنظیم فشار خون
روش دقیق تنظیم فشار خون توسط کورتیزول در انسان مشخص نیست. اما سطح بالای کورتیزول می‌تواند باعث فشار خون بالا شود. و سطح پایین‌تر از حد معمول کورتیزول می‌تواند باعث فشار خون پایین شود.
کمک به کنترل چرخه خواب و بیداری
اکثر افراد هنگام خواب، سطح کورتیزول پایین‌تری دارند. و صبح‌ها درست قبل از بیدار شدن، سطح کورتیزول آنها به اوج خود می‌رسد. این نشان می‌دهد که کورتیزول نقش کلیدی در ریتم شبانه‌روزی و نحوه بیدار شدن بدن شما دارد.
بدن من چگونه سطح کورتیزول را کنترل می‌کند؟
بدن شما سیستم دقیقی برای تنظیم سطح کورتیزول شما دارد. هیپوتالاموس و غده هیپوفیز شما تولید کورتیزول را در غدد فوق کلیوی شما کنترل می‌کنند. این فرآیند به این صورت است:
وقتی سطح کورتیزول در خون شما کاهش می‌یابد، هیپوتالاموس شما هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین را آزاد می‌کند.
این هورمون غده هیپوفیز شما را به تولید هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک هدایت می‌کند. سپس غدد فوق کلیوی شما را برای تولید و آزادسازی کورتیزول تحریک می‌کند. برای داشتن سطح کورتیزول سالم، هیپوتالاموس، غده هیپوفیز و غدد فوق کلیوی شما باید همگی به درستی کار کنند.
علائم سطح بالای کورتیزول چیست؟
- افزایش وزن، به خصوص در صورت و شکم
- رسوب چربی بین تیغه‌های شانه
- ترک‌های پوستی پهن و بنفش روی شکم
- ضعف عضلات در بازوها و ران‌ها
- قند خون بالا، که اغلب به دیابت نوع ۲ تبدیل میشود
- فشار خون بالا
- رشد بیش از حد مو در زنان
- استخوان‌های ضعیف (پوکی استخوان) و شکستگی استخوان
چگونه سطح کورتیزول را اندازه‌گیری می‌کنند؟
برای سنجش سطح کورتیزول از آزمایش خون، ادرار ۲۴ ساعته یا بزاق استفاده میشود. بهترین زمان برای آزمایش کورتیزول صبح‌ها (بین ساعت ۷ تا ۹ صبح) است، چرا که در این بازه سطح آن در بالاترین حد خود قرار دارد.
بیشتر بدانید: لیست بهترین و ساده ترین دسر رژیمی
چه چیزی باعث پایین بودن سطح کورتیزول میشود؟
پزشکان سطح کورتیزول پایین‌تر از حد طبیعی را یک بیماری می دانند. دو نوع آدرنال یا سطح کورتیزول پایین وجود دارد: اولیه و ثانویه.
نارسایی اولیه آدرنال اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن شما به غدد فوق کلیوی شما حمله می‌کند. به آن بیماری آدیسون می‌گویند. عفونت یا خونریزی به بافت غدد فوق کلیوی شما نیز می‌تواند منجر به کمبود کورتیزول شود.
نارسایی ثانویه آدرنال در صورتی اتفاق می‌افتد که غده هیپوفیز کم‌کار یا تومور هیپوفیز داشته باشید. در این شرایط شما به مراقبت های پزشکی نیاز دارید و باید به یک متخصص مراجعه کنید.